Vrede is geen evidentie. Dat is een trieste waarheid die vandaag nog steeds geldt. Oorlogen in Oekraïne en Syrië maken elke dag burgerslachtoffers. Niemand is bij voorbaat veilig en lessen uit het verleden moeten en kunnen worden getrokken. Net daarom blijft het belangrijk om stil te staan bij het eigen oorlogsverleden. Tijdens de Tweede Wereldoorlog bleef Sint-Niklaas niet gespaard van oorlogsgeweld. Alhoewel de meeste betrokkenen inmiddels zijn overleden, hebben vele inwoners, al dan niet via familieverhalen, nog herinneringen aan die periode.
Slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog
Enkel wie vandaag goed rond zich kijkt, vindt in de publieke ruimte in Sint-Niklaas sporen terug die verwijzen naar de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog. Hoeveel inwoners van Sint-Niklaas en de huidige deelgemeenten Belsele, Nieuwkerken en Sinaai het slachtoffer zijn geworden van het oorlogsgeweld en de repressiepolitiek van de Duitse bezetter en haar medewerkers is met de huidige stand van het historisch onderzoek niet exact te bepalen. Na een kleinschalig onderzoek in de archieven en de beschikbare literatuur kan dat aantal op minimaal 220 worden geschat. Dit cijfer is zeker een onderschatting, omdat er enkel de personen in vervat zijn die overleden zijn tijdens de bezetting. Wie door de Duitse politiediensten was opgepakt, vervolgens in een concentratiekamp terecht kwam, en het geluk had weer te keren, is bv. hierin niet meegerekend. Toch waren ook zij vanzelfsprekend slachtoffers van nazi-Duitsland.
Burgers aan zet
De Tweede Wereldoorlog heeft onnoemelijk veel leed veroorzaakt en velen hebben daarbij de hoogste tol betaald. Het is onmogelijk om elk slachtoffer individueel te herdenken, maar toch probeert het burgerinitiatief Struikelstenen in Sint-Niklaas, de herinnering aan de slachtoffers levend te houden door ze blijvend op te nemen in het straatbeeld, opdat we de gruwel van oorlog en de offers van (het verzet van) velen tegen het nationaalsocialisme niet zouden vergeten.
Een werkgroep selecteerde in 2022 zes slachtoffers en in 2023 vijf slachtoffers. Ook in 2024 zal de werkgroep zich opnieuw buigen over een nieuwe reeks struikelstenen.
Stille getuigen
Struikelstenen zijn gedenktekens ter nagedachtenis van de slachtoffers van het nationaalsocialisme tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het zijn betonnen klinkertjes van 10x10 cm met een messingplaatje erbovenop. Daarin staat de naam van het slachtoffer handmatig gegraveerd. Een struikelsteen wordt geplaatst in het trottoir voor de vroegere woonplaats van personen die door de nazi-bezetter werden verdreven, gedeporteerd, vermoord of tot zelfmoord gedreven. Naast de naam staan ook de geboorte- en overlijdensdatum alsook de datum van arrestatie.
Op industriële schaal vermoordden de nazi’s joden, politieke gevangenen, Sinti, Roma, homo’s, Jehova’s getuigen, personen met een handicap en dienstweigeraars. Een struikelsteen wil een stille getuige zijn, een herdenking van elk slachtoffer.
De plaatsing van struikelstenen is een initiatief met een Europees karakter en een brede draagwijdte in vele landen. De idee komt van de Duitse kunstenaar Gunter Demnig. Hij ontwierp de eerste steen in 1995 en nu liggen er meer dan 100.000, verspreid over heel Europa.
De werkgroep goot alle informatie over de geplaatste struikelstenen in mooie brochures. Ze vertellen het verhaal achter iedere struikelsteen en wijzen je de weg naar de woonplaats of de uitvalsbasis van de slachtoffers. Op die plaatsen werden de struikelstenen in het trottoir geplaatst.
Je kan de brochures hier nalezen en downloaden.